در فرآیند تولید محصولات صنعتی در بسیاری از موارد شکل نهایی محصول لازم است توسط صنعتگر به صورت دقیق شکل‌دهی شود. یکی از کارهای متداول در این زمینه سوهان کاری است. شکل‌دهی، براده‌برداری تکمیلی، گونیاکاری و … از جمله کارهایی است که در سوهان‌کاری انجام می‌شود. در سوهان‌کاری هدف؛ به اندازه بودن ابعادو زوایای نهایی است. ابزاری که با آن این فعالیت براده‌برداری انجام می‌شود، سوهان نام دارد.
سوهان‌کاری روی مواد بسیاری انجام می‌شود: انواع فلزات، چوب، پلاستیک و ….
احتمالا از پیش آشنایی دارید که سوهان مخصوص ناخن در صنایع آرایشی بهداشتی بخصوص در بخش بانوان کارایی زیادی دارد و آن هم در عمل، محصول نهایی (ناخن دست یا پا) را به شکل دقیق دلخواه می‌رساند اما در اینجا ما فقط با سوهان‌کاری صنعتی آشنا می‌شویم.
در صنعت سوهان‌کاری هم به وسیله دست و هم با ماشین انجام می‌شود. نمونه ماشینی آن را در زیر مشاهده می‌کنید:
این سوهان‌ها به یک ماشین با توانایی ایجاد دوران متصل شده و توسط صنعتگر استفاده می‌شوند. نوع عملیات سوهان به صورتی است که ابتدا در حرکت رفت، براده را از روی قطعه بر‌می‌دارد، براده به داخل شیار آج سوهان هدایت می‌شود و سپس پس از پایان مسیر، براده به خارج ریخته می‌شود.
سوهان از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
- بدنه سوهان: قسمت اصلی سوهان است که جنس آن بسیار مهم است. از فولاد آلیاژی کرم‌دار، فولاد ابزارسازی و یا فولاد پر کربن ساخته می‌شود (به همین دلیل معمولا توصیه می‌شود آن‌ها را در معرض ساییدگی با همدیگر و یا فولادهای آبکاری‌شده قرار نداده تا نو بمانند). سطح سوهان دندانه‌دندانه شده است تا عمل براده‌برداری به وسیله آن‌ها انجام شود. با توجه به عملیات براده‌برادری سطح بدنه سخت‌کاری هم می‌شود.
- دنباله سوهان: قسمتی پلاستکی که سوهان به وسیله آن به دسته فرو می‌رود. چون براده‌برداری نمی‌کند، سخت‌کاری نمی‌شود.
- دسته سوهان: معمولا پلاستیکی و بعضی اوقات چوبی است، هدف آن راحتی دست می‌باشد پس از نظر شکل و اندازه باید مناسب باشد.
آج سوهان چیست؟
عمل براده‌برداری به وسیله آج انجام می‌شود که دندانه‌های روی سوهان هستند. این دندانه‌ها حالت گوه‌ای دارند و با فشار دست یا ماشین وارد سطح فلز می‌شوند. سپس با حرکت افقی براده را از سطح کار جدا می‌کنند.
آج‌ها به طور کلی دو دسته دارند:
- سوهان یک آجه: این نوع سوهان دارای یک ردیف آج است که برای مواد نرم مثل آلومینیم، قلع، روی و مواد مصنوعی مناسب است. آج‌ها ممکن است به صورت عمود، مورب و یا دارای قوس باشند. نوع خاصی از سوهان نیز با نام آج چوب‌ساب (مخصوص محصولات چوبی) وجود دارد.
- سوهان دو آجه: این سوهان با دو ردیف آج برای سوهان‌کاری قطعات سخت مناسب است. فشار براده‌برداری بیشتر است و طول براده کوچکتر. اگر زاویه آج‌ها و گام آن‌ها نیز متفاوت باشد، کیفیت سطح تولیدشده بهتر است.
سوهان‌کاری، بدلیل ظرافت آن و آهسته‌بودن فرآیند، نیازمند صبر و شکیبایی است. در هنگام کار با آن بدن حتما باید در حالت مناسب (زاویه و فاصله مناسب بین‌پاها) باشد و حرکت با دست بر روی سوهان طبق قواعد استاندارد باشد و همین‌طور قطعه با زاویه مناسب بسته شده‌باشد تا با حداقل خستگی و زحمت، بیشترین ثمره را داشته باشد.
