سوهان، ابزار براده‌برداری از سطح مواد است. سوهان دارای آج‌هایی است که عمل براده‌برداری را انجام داده و براده درون شیار آن قرار می‌گیرد و سپس خالی می‌شود. فرآیند سوهان‌کاری ممکن است زمان‌بر باشد اما با توجه به اینکه عملیات نهایی روی قطعه است و باید ابعاد و زوایا به شکل دلخواه برسند، لازم است با دقت کافی انجام شود
سوهان‌ها بر سه اساس طول، شماره سوهان و سطح مقطع ساخته می‌شوند.
طول یا اندازه اسمی: سر سوهان تا محل شروع دنباله که در شکل زیر مشاهده می‌کنید:
شماره سوهان: شماره سوهان عاملی است که ظریف یا خشن بودن دندانه‌ها را نشان می‌دهد و به تعداد دندانه در یک سانتی متر از طول سوهان بستگی دارد. به عبارت دیگر، هر چه شماره سوهان بالاتر باشد آج آن ظریف‌تر و تعداد دندانه در یک سانتی‌متر آن بیشتر است. که در جدول زیر مشخصات آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
- زبر: سوهان‌کاری مناسب فلزات نرم
- متوسط: شکل‌دهی فلزات
- نرم: سوهان‌کاری مناسب فلزات سخت
- بسیار نرم: سوهان کاری بسیار دقیق
شکل مقطع: هر سطح مقطع از سوهان کاربرد ویژه‌ای دارد که در جدول زیر انواع و کاربرد آن را مشاهده می‌کنید.
باید توجه داشت علاوه‌بر موارد بالا، تنوع بسیار زیادی در نام سوهان‌ها وجود دارد، به طور مثال:
Barrette, Checkering, Crochet, Crossing, Dreadnought (curved teeth), millenicut (straight teeth), Equalling, Farrier Rasp, Fret, Half round ring, Joint round edge, Nut, Pillar, Pippin, Planemaker’s float, Round parallel, Saw sharpening, Slitting, Warding.
سوهان‌های ماشینی نیز انواعی دارند از جمله:
- سوهان‌کاری با سوهان گردنده
- ماشین سوهان کمانی
- ماشین سوهان صفحه‌ای
اصول و نکات فنی در سوهان‌کاری
- روش به دست‌گرفتن انواع سوهان: چگونگی به دست گرفتن سوهان تابع عوامل مختلفی مانند نوع سوهان، اندازه‌ی سوهان، کیفیت سوهان‌کاری، و …. است.
- وضعیت نیروها: برای نفوذ آج‌های سوهان در فلز لازم است دو نیروی عمودی به وسیله دست راست و چپ به سوهان وارد شود. بدیهی است هرچه مقدار این دو نیرو بیشتر باشد ضخامت براده زیادتر خواهدشد. دو نیرو باید در یک صفحه و مقدار مساوی باشند تا قطعه بلند نشود.
- جداکردن براده: برای کندن براده از روی کار، نیروی افقی (نیروی برشی) به وسیله دست راست به سوهان وارد می شود. این نیرو رو به جلو است و برای براده‌برداری ممتد بهتر است مقدار آن ثابت، یکنواخت و بدون ضربه باشد.
- حجم براده: در سوهان کاری خشن که دقت، موردنظر نیست حجم براده‌برداری می‌تواند زیادتر باشد. برای این کار بهتر است از نیروی وزن بدن استفاده شود. البته به تدریج که ابعاد قطعه به اندازه واقعی نزدیک‌تر می‌شود باید نیروی وزن را کمتر کرد و بیشتر به حرکت درست‌تر سوهان پرداخت تا کیفیت سطح مورد براده‌برداری بهتر شود و قطعه اندازه‌ی واقعی پیدا کند.
- جهت حرکت سوهان: براده‌برداری در حرکت رفت سوهان انجام شود و در حرکت برگشت، سوهان بر کار مماس گردد تا براده‌های باقی‌مانده در سطح کار از روی آن جمع‌آوری شود. از حرکت‌های جانبی، فقط می‌توان برای قطعات کار بزرگ که سطح آن‌ها بزرگ‌تر از پهنای سوهان است، استفاده نمود. مقدار این حرکت در حدود نصف پهنای سوهان در نظر گرفته‌شود.
- تمیزکردن سوهان: برای تمیزکردن سوهان و جداکردن براده‌ها از لابه‌لای آج‌ها از برس سیمی استفاده می‌شود. این عمل هم در حین اجرای عملیات سوهان‌کاری و هم در پایان آن انجام می‌شود. گفتنی است چنانچه در شیارهای سوهان براده‌هایی از مواد مصنوعی مانند چوب و مواد رنگی وجود داشته‌باشد برای جداکردن آن‌ها نیز لازم است با توجه به نوع آن مواد، از حلال‌های مناسب (آب صابون، محلول سود، نفت، تربانتین و …) استفاده شود.
- دسته سوهان را به روش‌های استاندارد جا زده و یا جدا کنید.
